मनुष्याचे म्हणे तीन चेहरे असतात. एक जो इतरांना माहित असतो, एक जो आप्तेष्टांता माहित असतो
आणि एक जो स्वतःला माहित असतो.
पण त्याही पलीकडे आपल्यात अश्या काही भल्या-बुऱ्या गोष्टी असतात की आपल्यालाही माहित नसतात.
मेळघाटात जाण्याचा निर्णय हा पहिला असा निर्णय होता जो 'आतला आवाज' ऐकून कोणताही विचार न करता घेतला होता. स्पर्धा-परीक्षा करणाऱ्यांना बरेच निर्णय,छंद, छंदवर्ग पुढे पुढे ढकलण्याची सवय असते... (कदाचित सर्वच क्षेत्रातल्या लोकांचा हा अनुभव असू शकतो पण मी माझ्या अनुभवविश्वापुरतं सध्या बोलतेय.) त्याप्रथेनुसार हा ही एक निर्णय असाच जो मला नंतर कळला कि माझा छंद आहे.
छंद झाला. सामाजिक कार्याची आवड वगैरे सगळ्या पोकळ बाता आहेत. वर्षातले 10 दिवस हा काही कार्य म्हणण्याइतका कालावधी नाही. आणि सामाजिक हेतू तर यात शून्यच. एक व्यापक स्वार्थ यात मला सापडला. समाधान देत गेला. देत आहे. Everyone is self centred, it's just radius that differs अस वाचलेलं त्याचा प्रत्यय या अनुभवाने दिला. मला काहीतरी आनंद देत राहत ते सामाजिक हेतूने प्रेरित नसतच. तो स्वार्थच. प्रेमाचा. आपुलकीचा.
मुलामुलींसोबत दरवर्षी आम्हीही शिकत गेलो. 100 दिवसाची निवासी शाळा ही सर्वात जवळची वाटत राहते कारण पूर्णवेळ आम्ही मुलामुलींसोबत काहीनाकाही explore करत राहायचो.
पुढे खरा व्यवस्थेशी संपर्क येऊ लागला. आदर्शवादी काल्पनिक जगातून वास्तवाकडे नेलं मैत्रीच्या पुढच्या प्रयोगांनी. तो गरजेचाही होता.
आपल्याला काहीच येत नाही आपण काय दुसऱ्यांना शिकवणार या न्यूनगंडातून बाहेर काढायला मदत केली ती आमच्या मेळघाटातल्या या बच्चेकंपनींनी.
त्यांच्यासाठी त्यांच्या समोरचे दीदी-दादाच सर्व काही असतात. बाहेरच्या जगातून आलेले सर्वज्ञानी. पण म्हणून तुमच्या चरणाचं तीर्थ बिर्थ ते पित बसत नाहीत कधीच. तुम्हाला डोक्यावर घेऊन नाचत नाहीत. विनाकारण तुमचा उदोउदो करत बसण्यात त्यांना रस नसतो. म्हणजे आपल्यात जे काही उच्च आहे त्यांची ओळखही ते आपल्याला करून देतात आणि पुन्हा डोक्यात हवाही जाऊ देत नाहीत.
मला शिकवता येत नाही. आणि चिल्यापिल्यांना तर नाहीच नाही या मताचीही मी होते, जातानाच Ashwini ताई, Vaishaliताई आणि शोभा ताईंना तस म्हंटलेलंही मी, पण त्यांनी जो विश्वास तेव्हा दिला तो खरच कामी आला. शिवाय तिथे गेल्यावर हेही जाणवलं कि त्या बाळांनी आपणच माझ्यातल्या शिक्षकाला घालवून दीदीला मोठं केलं.शिक्षकाची जी अनावश्यक छबी मनात बनलेली असते त्यात एक मुद्दा असतो परिक्षणाचा आणि हुशार बिशारचा शिक्का मारण्याचा. दीदी दादा हे करत नाहीत. ते बघतात की शारदा आपलं नाव चुकीचं लिहितेय कितीही शिकवलं तरी,
मग ते तिला शरद लिहायला शिकवतात
मग शारादा
मग शारदा... फरक ओळखायला सांगतात.
निव्वळ पाटीवर नाही झाडाखाली मातीत किंवा कॅम्पसमधल्या भिंतीवर किंवा तिने काढलेल्या चित्रात कुठेही. शारदा जेव्हा आपलं नाव नीट लिहू लागते तेव्हा सामान्य शिक्षकाला प्रथम क्रमांक मिळवलेल्या मुलीला पाहून जो आनंद होईल तो आनंद दीदी-दादाला होतो. आपल्या सामान्य शिक्षण व्यवस्थेत इतका वेळ कोणाकडे आहे? या प्रश्नावर मी अस म्हणेन की नको त्या गोष्टींवर भर न देता निव्वळ आकलनावर भर दिला आपण तर खूप गोष्टी सोप्प्या होतील. आकलन फक्त विद्यार्थी-विद्यार्थिनीचंच नाही तर आपलंही. मूला-मुलींना आदर्श समाजाची तत्वे मूल्ये शिकवताना ती काल्पनिक वाटू नयेत म्हणून खराखुरा आदर्श समाज घडवण्याची सर्वतः जबाबदारी आपली आहे हे आपण सोयीने विसरून जातो.
2012मध्ये पहिल्यांदा जेव्हा मेळघाटात गेले तेव्हा पासून आतापर्यंत जितक्यांदा गेलेय तितक्यांदा वेगवेगळ्या अनुभवांनी समृद्ध झाले आहे. तुम्ही माझ्याशी कशाबद्दलही बोला पण -मेळघाट, तिथले मुलमुली,आरोग्य मैत्रिणी, गाव मित्र, Madhu भाऊ, Chandrakant(चंदू)भाऊ,Rameshwar(राम)भाऊ, Ramesh भाऊ, दिलीप भैय्या, Rajaram(राजा)भाऊ हे सगळे कसे ना कसे माझ्या बोलण्यातून येत राहतील. कारण ते आता माझ्या व्यक्तिमत्वाचा एक भाग झाले आहेत.
Raju J. A. Kendre Arpita Ghogardare Nikita Joshi Babloo Ahiwale ही गॅंग जरा उशिराच भेटली पण त्यांनीही मेळघाट माझ्यासाठी आणखी स्मरणीय केलं आहे. (आणि त्यांचा नीचपणा पाहता मला यापोस्ट वरून काहींना काही बोललं जाईल अशी खात्री वाटत असूनही त्यांना टॅग करते आहे तर मेळघाटाने मला धाडसही दिले आहे अस मी म्हणेन :D )
मेळघाट मित्र हे कायमचे घर झाले आहे आता आणि चिलाटी गाव. आज या फोटोच्या निमित्ताने सगळं एकत्र समोर आणून ठेवलं झुक्याभाऊंनी.
फेबूच्या स्मरणिकेत आज हे दाखवलं गेलं... या स्मरणिकेचं
एक बरं आहे... भूतकाळात आपण किती मूर्ख होतो हे दाखवणाऱ्या पोस्ट्स डिलिट करून टाकत राहायच्या आणि अश्या पोस्ट्स आल्या समोर की तो अनुभव देणाऱ्यांविषयी कृतज्ञता व्यक्त करायची. आभासी असलं तरी जवळचं होतं अश्याने हे जग. :)
-प्राजक्ता.
आणि एक जो स्वतःला माहित असतो.
पण त्याही पलीकडे आपल्यात अश्या काही भल्या-बुऱ्या गोष्टी असतात की आपल्यालाही माहित नसतात.
मेळघाटात जाण्याचा निर्णय हा पहिला असा निर्णय होता जो 'आतला आवाज' ऐकून कोणताही विचार न करता घेतला होता. स्पर्धा-परीक्षा करणाऱ्यांना बरेच निर्णय,छंद, छंदवर्ग पुढे पुढे ढकलण्याची सवय असते... (कदाचित सर्वच क्षेत्रातल्या लोकांचा हा अनुभव असू शकतो पण मी माझ्या अनुभवविश्वापुरतं सध्या बोलतेय.) त्याप्रथेनुसार हा ही एक निर्णय असाच जो मला नंतर कळला कि माझा छंद आहे.
छंद झाला. सामाजिक कार्याची आवड वगैरे सगळ्या पोकळ बाता आहेत. वर्षातले 10 दिवस हा काही कार्य म्हणण्याइतका कालावधी नाही. आणि सामाजिक हेतू तर यात शून्यच. एक व्यापक स्वार्थ यात मला सापडला. समाधान देत गेला. देत आहे. Everyone is self centred, it's just radius that differs अस वाचलेलं त्याचा प्रत्यय या अनुभवाने दिला. मला काहीतरी आनंद देत राहत ते सामाजिक हेतूने प्रेरित नसतच. तो स्वार्थच. प्रेमाचा. आपुलकीचा.
मुलामुलींसोबत दरवर्षी आम्हीही शिकत गेलो. 100 दिवसाची निवासी शाळा ही सर्वात जवळची वाटत राहते कारण पूर्णवेळ आम्ही मुलामुलींसोबत काहीनाकाही explore करत राहायचो.
पुढे खरा व्यवस्थेशी संपर्क येऊ लागला. आदर्शवादी काल्पनिक जगातून वास्तवाकडे नेलं मैत्रीच्या पुढच्या प्रयोगांनी. तो गरजेचाही होता.
आपल्याला काहीच येत नाही आपण काय दुसऱ्यांना शिकवणार या न्यूनगंडातून बाहेर काढायला मदत केली ती आमच्या मेळघाटातल्या या बच्चेकंपनींनी.
त्यांच्यासाठी त्यांच्या समोरचे दीदी-दादाच सर्व काही असतात. बाहेरच्या जगातून आलेले सर्वज्ञानी. पण म्हणून तुमच्या चरणाचं तीर्थ बिर्थ ते पित बसत नाहीत कधीच. तुम्हाला डोक्यावर घेऊन नाचत नाहीत. विनाकारण तुमचा उदोउदो करत बसण्यात त्यांना रस नसतो. म्हणजे आपल्यात जे काही उच्च आहे त्यांची ओळखही ते आपल्याला करून देतात आणि पुन्हा डोक्यात हवाही जाऊ देत नाहीत.
मला शिकवता येत नाही. आणि चिल्यापिल्यांना तर नाहीच नाही या मताचीही मी होते, जातानाच Ashwini ताई, Vaishaliताई आणि शोभा ताईंना तस म्हंटलेलंही मी, पण त्यांनी जो विश्वास तेव्हा दिला तो खरच कामी आला. शिवाय तिथे गेल्यावर हेही जाणवलं कि त्या बाळांनी आपणच माझ्यातल्या शिक्षकाला घालवून दीदीला मोठं केलं.शिक्षकाची जी अनावश्यक छबी मनात बनलेली असते त्यात एक मुद्दा असतो परिक्षणाचा आणि हुशार बिशारचा शिक्का मारण्याचा. दीदी दादा हे करत नाहीत. ते बघतात की शारदा आपलं नाव चुकीचं लिहितेय कितीही शिकवलं तरी,
मग ते तिला शरद लिहायला शिकवतात
मग शारादा
मग शारदा... फरक ओळखायला सांगतात.
निव्वळ पाटीवर नाही झाडाखाली मातीत किंवा कॅम्पसमधल्या भिंतीवर किंवा तिने काढलेल्या चित्रात कुठेही. शारदा जेव्हा आपलं नाव नीट लिहू लागते तेव्हा सामान्य शिक्षकाला प्रथम क्रमांक मिळवलेल्या मुलीला पाहून जो आनंद होईल तो आनंद दीदी-दादाला होतो. आपल्या सामान्य शिक्षण व्यवस्थेत इतका वेळ कोणाकडे आहे? या प्रश्नावर मी अस म्हणेन की नको त्या गोष्टींवर भर न देता निव्वळ आकलनावर भर दिला आपण तर खूप गोष्टी सोप्प्या होतील. आकलन फक्त विद्यार्थी-विद्यार्थिनीचंच नाही तर आपलंही. मूला-मुलींना आदर्श समाजाची तत्वे मूल्ये शिकवताना ती काल्पनिक वाटू नयेत म्हणून खराखुरा आदर्श समाज घडवण्याची सर्वतः जबाबदारी आपली आहे हे आपण सोयीने विसरून जातो.
2012मध्ये पहिल्यांदा जेव्हा मेळघाटात गेले तेव्हा पासून आतापर्यंत जितक्यांदा गेलेय तितक्यांदा वेगवेगळ्या अनुभवांनी समृद्ध झाले आहे. तुम्ही माझ्याशी कशाबद्दलही बोला पण -मेळघाट, तिथले मुलमुली,आरोग्य मैत्रिणी, गाव मित्र, Madhu भाऊ, Chandrakant(चंदू)भाऊ,Rameshwar(राम)भाऊ, Ramesh भाऊ, दिलीप भैय्या, Rajaram(राजा)भाऊ हे सगळे कसे ना कसे माझ्या बोलण्यातून येत राहतील. कारण ते आता माझ्या व्यक्तिमत्वाचा एक भाग झाले आहेत.
Raju J. A. Kendre Arpita Ghogardare Nikita Joshi Babloo Ahiwale ही गॅंग जरा उशिराच भेटली पण त्यांनीही मेळघाट माझ्यासाठी आणखी स्मरणीय केलं आहे. (आणि त्यांचा नीचपणा पाहता मला यापोस्ट वरून काहींना काही बोललं जाईल अशी खात्री वाटत असूनही त्यांना टॅग करते आहे तर मेळघाटाने मला धाडसही दिले आहे अस मी म्हणेन :D )
मेळघाट मित्र हे कायमचे घर झाले आहे आता आणि चिलाटी गाव. आज या फोटोच्या निमित्ताने सगळं एकत्र समोर आणून ठेवलं झुक्याभाऊंनी.
फेबूच्या स्मरणिकेत आज हे दाखवलं गेलं... या स्मरणिकेचं
-प्राजक्ता.
